Խոսում է Հայրենիքը

Տղերք, ինձ արդեն քսանվեց տարի է ազատել եք կապանքներից, բայց այնպես եք չարչարում, որ չեմ կարողանում զարգանալ, հզորանալ:

Չնայած իմ մյուս կեսը դեռ չեք ազատել ու ես դեռ փոքր եմ, այդուհանդերձ իմ տված բարիքները քիչ ՉԵՆ: Բայց դուք այնպես եք լափում ու կեղեքում ինձ, որ չեմ հերիքում ձեզ, մինչդեռ կարող էի պահել երկու անգամ ավելի շատ մարդու: Դուք անասնաբար հատում եք անտառները, վերացնում կենդանիներին, ձկներին, թռչուններին: Դուք գրոշներով վաճառում եք հանքերը ուրիշներին, խախտում իմ բնության առողջ շրջանառությունը: Դուք ամբողջ մարմինս պատել եք աղբով, ամեն ծառի տակ խոզի պես պղծել եք ու հանգիստ խղճով հեռացել: Տանջահար եք արել դարերով եկած իմ մաքուր մշակույթը, նրա մեջ խառնելով քոչվորների անկիրթ ցածրականը: Օտարներից վերցնում եք միայն կենդանականը ու քանդողը: Դուք պղծում եք անգամ իմ անունը, օտար երկրներում, գողություն անելով, պահելով ձեզ լպիրշ ու չտեսի պես: Եվ ահա այսօր դուք բողոքում եք, որ ձմեռը ցուրտ էր ու չտեսնված երկար, ամառը շոգ էր ու չորային, անտառները վառվեցին: Բողոքում եք, որ տարօրինակ կերպով վթարները շատացել են, կրակում են հերոսներիդ արձաններին, օդը պխտորվել է, ջուրը անմաքուր է և այլն: Կներեք, բայց դուք իրո՞ք այդքան միամիտ եք, որ չե՞ք գիտակցում պատճառները: Ու՞ր պիտի գնար այդ կեղեքման բացասական էներգիան, ու՞ր պիտի չքանար այն ատելությունը, որ տածում եք անգամ միմյանց հանդեպ, ու՞ր... Այո սև ամպի նման կախված է իմ ու ձեր գլխին, և մի օր շատ ավելի վատ է լինելու, հավատացե՛ք: Միակ լույսը այս ամենի մեջ, այս նոր սերնդի հետ եկած ճշմարտությունն է, որ տեսնում եմ շատերի մեջ: Ես տեսնում եմ, մարդկանց, որ բարձրանում են իմ գագաթները ու շնչում ինձ, իրենց ամեն քայլով մաքրում ձեր թափած աղբը ամեն քարի ու թփի տակից, այնպես հոգատար: Ամեն սրբավայրից, որ աղտոտեցիք եսական ու կեղծ աղոթքով: Տեսնում եմ, ոնց են պայքարում ամեն մի ծառի համար, ամեն մի քարի: Ելքեր են փնտրում իմ ապագան ավելի գեղեցիկ դարձնելու համար: Տեսնում եմ, ոնց են դրոշս ծածանում օտար երկրներում, միջազգային մրցույթներին, մի տեսակ հպարտորեն: Տեսնում եմ, ոնց են իրենց կյանքը զոհաբերում, ինձ ու ձեր համար: Տեսնում եմ, ոնց են դպրոց գնացող շատ մանուկներ սկսում սիրել գիտելիքը, սիրով կրթվում: Տեսնում եմ, ոնց են վերակենդանացնում իմ հզոր պարերը, իմ կոմիտասյան մեղեդիները, իմ Սասմա ոգին: Տեսնում եմ անգամ, թե ինչպես են ոմանք դրսից բերում նաև լավ արժեքներ, նորը՝ կառուցող գաղափարներ ու ուսմունքներ: Եվ ահա փաստորեն մի Հայկի ու մի Բելի պայքար է գնում նաև իմ ներսում, աննկատ, բայց ահարկու: Վիրավոր արծվի նման փափագում եմ ՀԱՅԿԵՐԻ հաղթանակը, որ նորից ճախրեմ: Ձեզ եմ հաղորդում իմ մեջ մնացած ամբողջ ուժը՝ լեռներիս խրոխտությունը, ջրերիս մաքրությունը, քամիներիս երգը, դարերիս խորությունը, չծնկած պատիվս ու ինձ համար կյանքը տված հերոսների պատգամը. -Ես ուզում եմ, որ դու լինես թագավոր սերունդ: Քանի դեռ գետափին ես, տկար ես: Անցար, կեսար ես: Անցի՛ր, հա՛յ երիտասարդություն, անցի՛ր Ռուբիկոնը, որի հանդիպակաց ափին քեզ հաղթության դափնին է սպասում:

Հայի տականքը անմրցելի է

Օրեր առաջ ընկերոջս՝ Արշակի հետ ուղևորվել էինք Սյունիք՝ հաղթահարելու երկար սպասված Խուստուփ լեռը (3201 մ) : Այս լեռը շատերի մոտ երկու խորհուրդ ունի՝ որպես լեռ՝ բարձունք և որպես Նժդեհյան ուխտատեղի: Գագաթից մոտ 150 մետր ներքև մի փոքրիկ քարայր կա, որտեղ, ըստ պատմածների, Նժդեհը օրեր շարունակ ճգնել է Զանգեզուրի մարտերից առաջ: Գագաթի մոտ է գտնվում նաև Նժդեհի կիսանդրին, որտեղից բացվում է տեսարան դեպի Սյունյաց լեռնաշխարհը: Եվ ահա, երկօրյա ուխտագնացությունը մեզ հասցրեց գագաթի շեմին՝ կիսանդրու մոտ, և այն սպասումը, որ մեզ ուղեկցել էր դեռ Երևանից դուրս գալիս, վերացավ. Նժդեհի կիսանդրու վրա մարտական փամփուշտի անցքեր էին բացված:

Վլադիմիր Բադալյանը, որ իր ընկերոջ՝ Համլետի հետ գագաթին էր, պատմեց, որ սա արդեն չորրորդ անգամն է կրկնվում: Առաջինը եղել է 2002 թվականին, երկրորդը՝ 2004 թվականին, երրորդը՝ 2009 թվականին և արդեն ութ տարի է նման դեպք չէր գրանցվել, և,ահա՛, այս անգամ արդեն մարտական փամփուշտներով: Վլադը գրեթե ամեն տարի շինանյութով գնում է այնտեղ և կարգի է բերում Սպարապետի կիսանդրին և շուրջը: Պիտի անպայման նշեմ, որ հիմնականում սեփական միջոցներով: Հիմա ուզում եմ անրադառնալ հուշարձանի վրա կրակ բաց անողներին: Այս օրերի մտատանջումները մի քանի վարկածի են բերել: - Դա կարող էր անել որսորդների մի խումբ, գինովցած, առանց հասկանալու հուշարձանի կարևորությունը, անծանոթ լինելով Նժդեհի կյանքին ու գործին՝ անկիրթ ու բարոյազուրկ կյանք վարող մարդիկ: - Կարող էին անել տեղացի կամ ոչ տեղացի հականժդեհականներ, որոնք իրենց համոզմունքներում հստակ նշում են, որ Նժդեհը դավաճան էր: Այդպիսիք, հավատացե՛ք, պատահում են, ինձ էլ են պատահել: Կա՛մ հավատավոր կոմունիստներ են լինում, կա՛մ նրանց ժառանգները, ում Նժդեհը զոռով հանել էր ինքնապաշտպանության: - Երրորդ տարբերակը քիչ հավանական է, բայց ոչ բացառելի: Գուցե ինչ-որ թշնամական երկրից պատվերի արդյունք է, որը մեծ հաճույքով իրականացնում են նրանք, ովքեր պատրաստ են վաճառել անգամ սեփական մորը: Օտարերկրացիների դեպքը բացառում եմ, քանի որ ոչ մի այլազգի չէր կարողանա զենքով հայտնվել Սյունիքի սրտում՝ սահմանից շատ հեռու և առանց տեղացի ուղեկցորդի: Ամեն դեպքում, եթե իրականացնողի ձեռքը ընկնի այս հոդվածը, թող տեղեկանա, որ շուտով դիմացի ժայռին, այնպիսի տեղ, որ իր ավտոմեքենան հաստատ չի հասնի, արևային մարտկոցով տեսախցիկ է տեղադրվելու: Էլ չենք պատրաստվում սպասել Օպերային թատրոնում շոգեբաղնիք կառուցող մշակույթի նախարարներին կամ Հանրապետական կուսակցությանը, որն իբր նժդեհյան գաղափարների վրա է կառուցել իր գաղափարախոսությունը, բայց վարվում է ճիշտ հակառակ: Մեկ էլ տեղեկացնեմ, որ ամեն տեղեկացող ջերմորեն բարևում էր ձեր ծնողներին և ձեզ, սրբապի՛ղծ տականքներ: Նժդեհը կասեր. -Հայի տականքը անմրցելի է...

Ձեր անհոգ աչքերը...

Երիտասա՛րդ... Այսօր նայում եմ քո աչքերին և մեր վաղը վտանգված եմ տեսնում: Որքա՜ն ըմբոստություն ու կրակ կա քո աչքերում, ըմբոստություն, որ ինքդ էլ չգիտես թե ում է ուղղված և ինչի համար: Այսօր քեզ շղթայել են ազատություն կոչվող կապանքներով և դու ինքդ ավելի ու ավելի ես մխրճվում այդ շղթաների մեջ՝ չգիտակցելով դրանց կործանիչ, ավերիչ լինելը: Դու կարծում ես, որ այդ գռեհիկ ազատությունն է մարդկության ապագան, մինչդեռ Լյուցիֆերի զորքը երկար, շատ երկար է ջանացել, որ դու այդպես կարծես: Ազատություն, որ վաղուց դուրս է բնական ազատությունից, ազատություն որ իր մեջ չի պարունակում տիեզերական ներդաշնակություն, ազատություն որ բերում է անվերջ մասնատման: Մտածողություններ են մասնատել այդ ազատությամբ, հասել են ընտանիքին, արդեն տասնամյակներ շարունակ այդ ազատությունը ընտանիքներ է կործանում։ Մինչև անգամ այսօր ներխուժել են մեր ներսը և մեզ ներսից են փորձում կիսել, մասնատել: Քեզ զրկել են իդեալներից, իսկ դու չգիտես անգամ, թե ինչի համար են այդ իդեալները: Այսօր դու փորձում ես նմանվել ինչ-որ արհեստական կերպարների, կամ փորձում ես տարբերվել մյուսներից՝ անվերջ փնտրելով միջոցներ, միջոցներ, որոնք քեզ կդարձնեն յուրօրինակ, բայց արդյո՞ք կերջանկացնեն քեզ: Արհեստական խնդիրներով քո աչքերը կապել են վաղուց, որ չտեսնես քո իրական խնդիրները: Դու չունես հստակ կյանքի փիլիսոփայություն, որով պիտի առաջնորդվես քո անհատի կյանքը կառուցելիս: Մի «լավ» միտք են առաջ քաշել, թե ամեն ոք իր սեփական փիլիսոփայությունը ունի: Եվ այս միտքը կրկնում է փողոցում քայլող մարդկանցից ամեն երկրորդը՝ չիմանալով փիլիսոփայության, ասել է թե իմաստասիրության իմաստն ու նպատակը: Եվ ո՞րն է այդ նպատակը, որ կարող է բոլորիս համար ընդհանուր լինել, միթե՞ այս դարում կարելի է գտնել նման մի նպատակ: Փաստորեն կարելի է, քանզի աստվածային՝ տիեզերական, օրենքներն ու նպատակները ո՛չ ծերանում են, ո՛չ իմաստազրկվում: Ժամանակը անզոր է ինչպես նրանց, այնպես էլ նրանցով առաջնորդվող հոգիների հանդեպ: Մեր բոլորիս գերնպատակը պիտի լինի զարգացումն ու ինքնակատարելագործումը: Մի բան, որ իր մեջ ներառում է անհատի ճշմարիտ վերելքը և ձեռք բերածը ընդհանուր բարօրությանը ծառայեցնելու աստվածային կարողությունը: Զարգացում ինքնահաղթահարման ճամփով, և ոչ երբեք ինքնաբավարարվածության: Սեփական թուլությունների ու ակնթարթային հաճույքների հաղթահարումը մեզ անվերջ ուղեկցում է դեպի վեր, իսկ դրանց բավարարումն ու հագեցումը, մեզ ավելի ու ավելի խոցելի և թույլ է դարձնում, ընդհատում է մեր վերելքը: Եվ, ահա՛, այսօր մեզ սովորեցնում են և հնարավորություն են տալիս դյուրին կերպով հագեցնել մեզ, ամեն օր, ամեն վայրկյան: Անգամ մեր մեջ ստեղծում են արհեստական կարիքներ, որոնց ստիպված ենք լինում կրկին ու կրկին բավարարել: Մեզ ասում են, որ կյանքը կարճ է, պետք է հնարավորինս վայելել, բայց կյանքը կարճ լինել չի կարող, քանի որ այն անհատելի է, իզուր չեն կոչել մարդկանց անհատներ, այսինքն չընդհատվող, անվերջ գոյություն ունեցող հոգիներ: Բայց այսօր մեր անհատությունը ուզում են փոխարինել վերջավոր մի անձով: Եվ երբ մարդուն, որ անմահ հոգի է և բազում կյանքեր է ապրում, զարգանում, կատարելագործվում այդ կյանքերի ընթացքում, կտրում են իր հավերժությունից և փորձում տեղավորել մի կյանքի մեջ՝ ամեն բան խախտվում է։ Թումանյանը պիտի գրեր՝
Հազար տարով, հազար դարով առաջ թե ետ, ի՛նչ կա որ. Ես եղել եմ, կա՛մ, կըլինեմ հար ու հավետ, ի՛նչ կա որ, Հազար էսպես ձևեր փոխեմ, ձևը խաղ է անցավոր, Ես միշտ հոգի, տիեզերքի մեծ հոգու հետ, ի՛նչ կա որ:
Դու տեղյակ չես այս ամենից, բայց քո ուսերին այնպիսի ծանրություն կա դրված: Դո՛ւ պիտի կարգավորես քո ներսը, դո՛ւ պիտի կարգավորես քո շուրջն ու շրջապատը, դո՛ւ պիտի պաշտպանես քո տեսակը, քո տունը հերթական հարվածներից, դո՛ւ պիտի արդար վրեժի սուրը վերցնես ու քո հայրենիքը ազատես, վերադարձնես ու շենացնես: Եվ քո զենքը պիտի լինի ճշմարտությունն ու խոհեմությունը, անմնացորդ նվիրումը: Այս ամենի հետ մեկտեղ դու պիտի զորես համաշխարհային խնդիրներ լուծել, քանզի ճգնաժամի մեջ է ողջ մարդկությունը և այս ամենը պիտի անես դու, որ հիմա միամիտ ժպիտով կարդում ես ու խենթություն, հեքիաթ համարում այս ամենը: Եվ քանի այդպես կհամարես, շուրջդ անընդհատ աղետներ ու ավերածություններ կլինեն, որոնց համար պատասխանատու ես նաև դու: Բայց նայում եմ քո անհոգ աչքերին և …